Muzeum „Osuchy 1944”

Podstawowym celem Muzeum będzie wszechstronne przedstawienie historii obywateli II Rzeczypospolitej zaangażowanych w czynną walkę z okupantami w czasie II wojny światowe. Podejście takie wypełni lukę, która funkcjonuje w przekazie polskich jednostek muzealnych. Lokalne muzea prezentują informacje o ruchu oporu na ograniczonym terenie, narracja mówiąca o okresie okupacji stanowi jedynie fragment ich przekazu. Natomiast muzea o przekazie ponadregionalnym (np. Muzeum Armii Krajowej, Muzeum Powstania Warszawskiego, Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie oraz Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej) skupiają się w większości na prezentacji jednostkowych wydarzeń lub dziejów poszczególnych formacji.  

Tło okresu wojny i okupacji, działalność oddziałów partyzanckich pozostaje na marginesie tej narracji, natomiast, co należy szczególnie podkreślić, nie istnieje miejsce, gdzie można spotkać się z całościowym ujęciem i zaprezentowaniem wysiłku zbrojnego partyzantów w trakcie II wojny światowej.

Konstrukcja narracji Muzeum Partyzantów cechować się będzie ciągłością i powiązaniami między kolejnymi zdarzeniami. Pozwoli to na bezproblemowe prezentowanie treści odbiorcom będącymi obywatelami również innych państw. Nazwa obiektu nawiązuje do tego podejścia: terminy „partyzant” oraz „ruch oporu” budzą pozytywne skojarzenia zarówno na wschód i południe (pierwszy człon-rosyjskie Партизан, podobnie w np. serbskim), jak i na zachód od polskich granic (drugi – francuskie La Resistance, angielski – resistance). Konsekwencją tego założenia będzie przygotowanie ekspozycji i wszystkich materiałów w co najmniej dwóch językach – oprócz polskiego i angielskiego. Ze względu na tematykę, o której będzie opowiadać muzeum, a także potrzeby i preferencje turystów zagranicznych, celowe jest też przygotowanie wersji niemieckiej i rosyjskiej.

Funkcja edukacyjna muzeum dopasowana będzie do różnego wieku odwiedzających, w tym także grup szkolnych. Jednak prezentowana ekspozycja nie uniknie drastycznych elementów – natomiast dostęp do nich będzie odpowiednio ograniczony i dostosowany do wieku odbiorców. Koniecznym elementem obiektu będzie możliwość przeprowadzania lekcji muzealnych.

Muzeum zostanie przygotowane na kilka modeli zwiedzania. W podstawowym modelu, pozwalającym zapoznać się z ideą ekspozycji i naświetlającym najważniejsze elementy, czas zwiedzania nie będzie przekraczać 45-60 minut. Jest to typowy czas, jakie grupy odwiedzające jednego dnia kilka atrakcji są w stanie poświecić na jeden obiekt.

Przygotowany zostanie również schemat zwiedzania i materiały, które pozwolą zatrzymać odwiedzających na 3-4 godziny poprzez ofertę prezentacji np. filmów dokumentalnych, lekcji muzealnych lub wyjścia na teren walk w Puszczy Solskiej.

W obiekcie zgromadzone i prezentowane będą oryginalne eksponaty związane z walkami partyzanckimi. Jednak artefakty te będą jedynie punktem wyjścia do przedstawienia uniwersalnej opowieści o walce z okupantem. Ukierunkowanie działalności na samo gromadzenie muzealiów w tradycyjnym tego słowa znaczeniu może doprowadzić do zatarcia głównego przekazu. Epatowanie kolejnymi egzemplarzami broni, mundurów, czy elementów wyposażenia używanego przez walczących, niebezpiecznie zbliżałoby planowaną placówkę do założeń przyświecających obiektom muzealnym o charakterze arsenałów. Ponadto w Polsce istnieje wiele obiektów, które prezentują tego typu przedmioty; oprócz dużych, częściowo wspomnianych już placówek, takich jak np. Muzeum Armii Krajowej, Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum II Wojny Światowej. Każde lokalne muzeum stara się pokazać w ten sposób regionalny aspekt ruchu oporu. Dublowanie tego przekazu jest bezcelowe. Stąd Muzeum Partyzantów nastawione będzie na imersję doświadczenia  – poprzez narrację także za pomocą środków multimedialnych, pozwalając zanurzyć się w świat, w jakim żyli i działali Żołnierze Polskiego Ruchu Oporu. Oprócz wykorzystania fotografii, filmów, zapisów, relacji, gier dydaktycznych czy animacji komputerowych, będzie ono przygotowane na ciągłe uzupełnianie jego funkcjonalności za pomocą rzeczywistości rozszerzonej i wirtualnej. Istotnym elementem przekazu będzie również sama bryła obiektu i leśne położenie obiektu. Umożliwi to chociażby poprowadzenie ścieżek edukacyjnych w terenie i przybliży zwiedzających do warunków, w jakich walczyli partyzanci. Integralną częścią kompleksu muzealnego będzie centrum edukacyjne oraz archiwum i biblioteka. Obecnie materiały dotyczące walk z okupantami rozproszone są po regionalnych instytucjach kultury, archiwach oraz instytucjach dokumentujących działania poszczególnych formacji.

 Utrudnia to badaczom i zainteresowanym otrzymanie kompleksowej informacji. Na wzór muzeów Europy Zachodniej czy USA, instytucja stanie się centrum badań nad zagadnieniami związanymi z prezentowaną w nim tematyką. W dłuższej perspektywie pozwoli to na ciągłe uzupełnianie elementów ekspozycji oraz zachęci zwiedzających do powtórnych odwiedzin w przyszłości.

Muzeum Partyzantów to hołd dla tysięcy Polaków, którzy walczyli i ginęli w starciach z okupantami lub ich sojusznikami. Integralnym elementem kompleksu muzealnego jest sam cmentarz partyzancki, uznany za największy pobitewny w Polsce – miejsce spoczynku 240 bohaterów często nieznanych z nazwiska, których średnia wieku wynosiła 25 lat.